Adalet Nedir Adalet Felsefesi

Themis-Justitia- Dike ya da (Adalet kadın) benzer antik adalet tanrıçalarıdır.

Adalet nedir? Güncel sözlükte: 1. Yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanması, türe. 2. Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme 3. Bu işi uygulayan, yerine getiren devlet kuruluşlar 4. Herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme, doğruluk. Felsefe terimi olarak:doğrunun, hakkın korunması; doğru olmanın öz belirtisi. 1. Platon ve Aristoteles’ten beri, herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme demek olan bir ana erdem. 2. (Daha dar, biçimsel anlamda) Doğru olarak kabul edilmiş olanda uzlaşma. Herkesin hakkının yasalarla tanınmış olması. 3. (En dar anlamda) Yargıcın niteliği olarak, yürürlükte olan hukuk yasalarının kesin bir uygulanması. Ancak bu uygulama, insan yaşamındaki durumların ve ilişkilerin sonsuz çeşitlililiği ve karmaşıklığı içinde, çok kesin ve en yüksek tüze olarak görülmek istenirse, en büyük bir tüzesizliği de dönüşebilir; bu yüzden ölçülü bir sağduyuyla tamamlanmak zorundadır. Kökenbilimsel sözlükte: 1. dengeli olma, adil olma, hak gözetme, 2. adalet < Ar ˁadala عدل denk idi, dengeledi, adil davrandı.

Kısaca, “ahlaki doğruluk” algısıdır denilebilir. Hukuk kurallarının uygulanışı olarak algılandığı gibi, bireyler arası görgü, örf, gelenek ve göreneklere uygun eşitlik anlayışı da olabilmektedir. Kelime birçok dilde birçok farklı kavramı çağrıştırır. Antik çağlarda adalet, iktidar tarafından konulmuş kurallara uymaktır. Bu kurallar Frigya’da çift bozanı öldürmekken, Roma’da gladyatör dövüşlerinde eğlence olarak öldürülmek olabilir. Tarih boyunca göreli ve çok farklı adalet anlayışları türemiştir. Bugün adalet, hukuk kurallarının uygulanışı olduğu kadar, sosyal adaleti de çağrıştırır. Sosyal adalet ise toplumun sömüren ve sömürülen kesimi arasındaki ahlaki eşgüdümdür. Toplumun geneli için, en azından zaruri yaşam şartlarının sağlanması ve sebepsiz zenginleşmenin önlenmesi sosyal adaletin önemli öncelikleridir.

Cumhuriyet adlı diyalogda Platon, Sokrates’i adalet konusunda anar. Adaleti, kişi ve devlet kapsamında düşünür. Adalet devletin ve bireyin farklı kısımlarının uyumlu ve düzgün ilişkisidir. Kişinin hayatından en etkin biçimde yararlanması adalete bağlıdır. İnsan adil olarak hayattan aldığını verir. İnsan ruhunu üçe ayıran Platon bunların akıl, ruh ve iştah olduğunu söyler. Adalet insanın farklı kısımlarının eşgüdümüdür. Kısacası, Platon’a göre adalet uyumdur.Bir de ilahi adalet anlayışı vardır. Platon’un Euthyphro ikilemiyle anılan diyalogunda anılır. Ahlaki olan ahlaka uygunluğundan dolayı mı iyidir yoksa bu tanrının iradesi midir? sorusuna yanıt aranır.

Doğal adalet kavramı John Locke ile anılır. Doğanın adaletini savunanlar, adaletin fizik kuralları gibi işlediğini söyler. Onlara göre her etkinin bir tepkisi vardır. Adalet bireysel ya da kısmi değildir, evrenseldir. Hiçbir olay alakasız olamaz, her şeyin bir nedeni vardır demektedirler. Toplum sözleşmesi olarak adalet, ilk defa Platon ve Epikür’de tarif edilmiştir. Daha sonra modern toplum sözleşmesi algısını oluşturan Thomas Hobbes, John Locke, Jean-Jacques Rousseau ve Immanuel Kant’ın eserlerini görmekteyiz. Düşünürlere göre toplum sözleşmesi, herkesin ortak olduğu bir anlaşmadır. Devletin otoritesini ve hukukun üstünlüğünü geçerli kılar. Yazısız bir antlaşmadır ancak toplum üzerinde eskiden beri etkili ve geçerlidir. Toplum sözleşmesi doğadaki katı ve afaki durumun toplumsal uzlaşıyla bertaraf edilmesidir. İnsanlar, iletişim kurmanın, birlik olmanın faydalarını deneme yanılmayla tarih boyunca anlamışlardır. Sonucunda Kant’ta görülen milletlet birliği fikrinin 1919 itibariyle kurulduğunu ve toplum sözleşmesinin zirve yapılarından biri olduğunu söylemeliyiz.

Sonuçta birçok adalet algısı olduğunu söylemek mümkündür. Ancak kelime kökünden de yola çıkarak “denge” unsuruna odaklanabiliriz. Kişi kendi duygusal durumuna, günlük yaşantısına dengeli yaklaşırsa kendi faydasınadır. Devlet de böyledir. Her şeyi ölçüp biçerek, tartarak uygulayan ve hiçbir şeyin fazladan olmadığını bilen bir devlet ya da birey adaleti sağlayabilir.Hiçbir şey yoktan var olmaz ve var olan da yok olmaz. Bunu göz önünde bulundurarak fazlalıklarımızın eksiklerimizle anlamlı olduğunu ve adil olmanın kendi faydamıza olduğunu belirtmeliyiz.

Adalet gücü bağımsız olmayan bir milletin, devlet halinde varlığı kabul olunmaz. M.K. Atatürk

Medeniyetin ilk şartı adalettir. - Sigmund Freud

Kaplan adamı öldürmek isterse adı vahşilik, adam kaplanı öldürmek isterse adı spor olur. Suç ile adalet arasındaki fark da bundan büyük değildir. - George Bernard Shaw

Adalet taksimcidir, bölüşülecek şeyleri o bölüştürür… fakat şaşılacak şey şu ki bunda ne cebir vardır ne de zulüm! - Mevlâna Celâleddin-i Rûmî

Adalet, her şeyi lâyık oldugu yere koymaktır. Ayakkabı ayağındır, külâh başın. - Mevlâna Celâleddin-i Rûmî

Yapacağımız ilk şey, hadi tüm avukatları öldürelim. William Shakespeare, Kral Henry VI, Bölüm 2    Kaynak: 

http://www.dmy.info/adalet-nedir-adalet-felsefesi/